Jön Türkler arasında materyalist görüşleriyle dikkat çeken hatta onların İslâm ile Türklüğün bir sentezini yapma çabalarıyla alay eden Abdullah Cevdet’in sahibi olduğu İctihâd dergisin'de çıkan yazılarda laikleşme politikalarının temelleri atılmıştı.312 ŞerifMardin bu noktaya şöyle dikkat çeker:
“Genel Jön Türk dergilerinden farklı olarak İctihâd’da Atatürk devrimlerinin öncülüğünü yaptığı sayılan birçok temaya rastlanır. Kadın haklarına verilen önem, saltanat kurumuna karşı temel bir kuşku, ancak Batı klasiklerinin derin anlamlarının anlaşılması sayesinde Batı’ya yaklaşılabileceği, Batılılaşmanın gereklerinden birinin fikir ve görüşleri temelinden değiştirmek olduğu ve evreni materyalist-biyolojik içinde değerlendirme, bunlar arasında başta gelmektedir.
Dikkate değer bir nokta Doktor Abdullah Cevdet’in bütün “Materyalizm”ine rağmen “maneviyatın beslenmesine” temel değer vermiş olmasıdır. Fakat tıpkı Atatürk’te olduğu gibi bu besleyici unsurlar dinin dışında aranmaktadır.313
Abdullah Cevdet, dinsiz bir maneviyât tesis etmeye çalışırken, materyalizm düşüncesini öğrendiği kaynaklar, materyalizmin sosyal hayatta dinin yerine geçmesi için mücadele verilmesi gerektiğini ve bunun da insani bir zemine oturtulması gerektiğini tavsiye ediyordu.314
***
312 Abdullah Cevdet, “Kılıçzâde Hakkı Bey Biraderimize Açık Cevap”, İctihâd, l Temmuz 1925, s. 3640.
313 Mardin, Jön Türklerin Siyasî Fikirleri 1895-1908, s. 223.
314.Hanioğlu, Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi,ts.s.24
